Het balsemen van een lichaam, veel mensen vinden het onderwerp een tikkeltje luguber. In Nederland passen we nog altijd de eeuwenoude praktijk van het balsemen van overledenen toe. Het is een respectvolle manier om een lichaam voor te bereiden op zijn of haar laatste rustplaats. Grote kans dat je dit artikel leest omdat het je aanspreekt dat het lichaam na overlijden zacht blijft en niet verstijft. In dit artikel lees je nog meer voordelen en over alles wat je moet weten rondom dit onderwerp. We nemen je mee in de wereld van het balsemen.
Een eerbiedwaardige traditie
Het balsemen van een lichaam is een eerbiedwaardige traditie die zijn oorsprong vindt in de oude beschavingen. Zover we weten zijn de Egyptenaren de eersten die deze methode uitgebreid toepasten in hun zoektocht naar onsterfelijkheid. In het oude Egypte werden de organen verwijderd, bij het moderne balsemen is dat niet het geval. Hoewel de technieken door de eeuwen heen zijn geëvolueerd, blijft het principe hetzelfde: men conserveert het lichaam om ontbinding tegen te gaan.
Balsemen van een lichaam in Nederland
Ook in Nederland heeft het balsemen van een lichaam een lange geschiedenis. Hoewel het niet zo wijdverspreid is als bijvoorbeeld in Egypte, voeren we deze praktijk hier nog altijd met zorg uit. We passen het vooral toe in situaties waarin we het lichaam langere tijd moeten bewaren, bijvoorbeeld bij een uitvaart met een lange aanloop.
Verschil balseming en thanatopraxie
In Nederland is het balsemen voor langer dan 10 dagen alleen toegestaan bij uitzondering. Zoals bij:
– leden van het Koningshuis,
– overledenen die naar het buitenland worden overgebracht
– en voor overledenen die hun lichaam ter beschikking stellen van de wetenschap.
Dit in tegenstelling tot thanatopraxie (lichte balseming). Dit is wél toegestaan voor iedereen. Bij thanatopraxie wordt het lichaam voor maximaal 10 dagen geconserveerd. De gebruikte vloeistoffen die worden geïnjecteerd verschillen dus in concentratie. Er zijn experts in Nederland die vinden dat er eigenlijk geen sprake is van een verschil tussen balsemen en thanatopraxie.
Thanatopraxie is voor veel mensen een lastig woord. In de volksmond wordt daarom gewoon gesproken over balsemen, of modern balsemen. In grote lijnen zijn de methodes ook hetzelfde.
Lichaam balsemen na overlijden
Wanneer een persoon overlijdt, begint het proces van ontbinding. Het balsemen van een lichaam stelt dit proces uit, zodat er meer tijd is voor de nodige rituelen en afscheidsceremonies. Het biedt ook de mogelijkheid voor dierbaren om op een later moment afscheid te nemen, als dit beter uitkomt.
Het balsemen van een lichaam heeft verschillende voordelen, waarvan het behoud van het lichaam een van de belangrijkste is. Zo kunnen dierbaren de overledene in een zachtere en meer natuurlijke gedaante herinneren. Het lichaam behoudt zijn oorspronkelijke vorm en textuur, waardoor het afscheid nemen voor nabestaanden vaak minder confronterend kan zijn. De huid blijft soepel en zacht, wat een gevoel van troost kan bieden aan degenen die afscheid komen nemen.
De voordelen van balsemen op een rij
- Behoud van uiterlijke kenmerken
Een van de voornaamste doelen van balsemen is het behoud van de uiterlijke kenmerken van het lichaam. Tijdens het balsemen injecteert men formaline (formaldehyde) om te voorkomen dat de weefsels snel ontbinden. Hierdoor blijft het lichaam er herkenbaar en rustiger uitzien, zelfs na verloop van tijd. Doordat de balsemvloeistof een rozige kleurstof bevat, krijgt het lichaam van de overledene een natuurlijke kleur net als bij leven. - Geen koeling nodig
Bij balsemen is er meestal geen koeling nodig, waardoor het lichaam thuis kan worden opgebaard. Oftewel: Door te balsemen blijft een overledene wat langer toonbaar dan met alleen koeling mogelijk is. - Vertraging van ontbinding
Het balsemen vertraagt het ontbindingsproces aanzienlijk. Door de vloeistof worden aanwezige lichaamseigen eiwitten gefixeerd. Hierdoor wordt de natuurlijke ontbinding vertraagd. - Behoud van zachtheid
Het lichaam blijft relatief zacht na het balsemen. Hoewel het natuurlijke proces van verstijving en ontbinding nog steeds plaatsvindt, verloopt dit trager dan bij niet-gebalsemde lichamen. Hierdoor voelt de huid en het weefsel zachter aan in vergelijking met een onbehandeld lichaam. - Conservering van organen
In sommige gevallen kan het balsemen helpen bij het behouden van organen voor medische doeleinden, zoals orgaandonatie of post-mortemonderzoek. - Begraven en cremeren zijn mogelijk (Let wel: het gebalsemd lichaam mag alleen op een natuurbegraafplaats begraven worden wanneer de gebruikte holtevloeistof formaldehyde-vrij is)
Het is belangrijk op te merken dat hoewel het balsemen het ontbindingsproces vertraagt, het niet permanent is. Uiteindelijk zal het lichaam nog steeds ontbinden, alleen langzamer dan normaal. De mate van behoud hangt af van verschillende factoren, waaronder de kwaliteit van de balseming en de omgevingsomstandigheden waarin men het lichaam bewaart.
De techniek van het balsemen
De techniek van het balsemen is door de jaren heen verfijnd. Tegenwoordig gebruikt men veelal formaline, een sterk conserveermiddel. Dit wordt via een injectie in de bloedvaten in het lichaam verspreid. De lichaamseigen eiwitten fixeren waardoor ontbinding minder makkelijk op gang komt. Hierdoor blijft het lichaam langer in een goede staat. Hier lees je alle handelingen van het balsemen in woord en beeld.
Formaline balsemen
Het gebruik van formaline bij het balsemen van een lichaam is een effectieve methode gebleken. Deze stof dringt diep door in de weefsels en zorgt voor een grondige conservering. Het is belangrijk dat professionals met ervaring in het balsemen dit proces zorgvuldig uitvoeren.
Hoe gaat het balsemen | Stap voor stap uitleg
Het proces van het balsemen van een lichaam in Nederland volgt over het algemeen de volgende stappen:
- Verzorging van de overledene
Allereerst verzorgt men zorgvuldig het lichaam van de overledene. Dit omvat het wassen en kleden van het lichaam. Eventuele lichamelijke verwondingen worden zo goed mogelijk weggewerkt (met behulp van restauratietechnieken en camouflage make-up). - Verwijdering van lichaamsvloeistoffen
Voordat het balsemen begint, worden de lichaamsvloeistoffen verwijderd. Dit gebeurt door het inbrengen van een naald in de borst- of buikholte, waarna de vloeistoffen worden afgevoerd. - Injectie van conserveringsmiddel
Vervolgens wordt formaline, een sterk conserveermiddel, via de slagaders in het lichaam geïnjecteerd. Dit conserveermiddel vertraagt de ontbindingsprocessen. - Massage en verdeling
Na de injectie wordt het lichaam gemasseerd om ervoor te zorgen dat het conserveermiddel gelijkmatig door het hele lichaam wordt verdeeld. - Opbaren
Na het balsemen kan het lichaam worden opgebaard voor een begrafenis- of crematiedienst. Dit wordt vaak gedaan in een kist of op een bed of baar, en het lichaam wordt passend gekleed en opgemaakt. - Afscheidsceremonie
Tenslotte vindt de afscheidsceremonie plaats volgens de wensen van de overledene en de familie. Dit kan een traditionele begrafenis, crematie, of een andere vorm van afscheid zijn.
Waar kan je iemand laten balsemen?
Het is dus voor iedereen mogelijk om zijn of haar lichaam te laten balsemen. Maar niet iedere uitvaartverzorger mag de behandeling uitvoeren. Dit mag alleen door een daarvoor opgeleide thanatopracteur. Het gehele proces duurt ongeveer 2 tot 3 uur en vindt altijd plaats in een uitvaartcentrum. Je mag daar als bekende van de overledene niet bij zijn. Bij de verzorging mag je wél aanwezig zijn.
Balsemen kosten
Natuurlijk roept het balsemen van een lichaam ook vragen op over de kosten. Deze kunnen variëren, afhankelijk van verschillende factoren, zoals de duur van de balseming en eventuele extra diensten. De thanatopraxiekosten zelf liggen meestal tussen de 500 en 750 euro.
Verzekering en balsemen van een lichaam
Of een uitvaartverzekering de kosten voor het balsemen van een lichaam dekt is afhankelijk van het type polis dat je hebt afgesloten. Er zijn enkele belangrijke aandachtspunten:
- Soort uitvaartverzekering
De dekking voor het balsemen van een lichaam kan verschillen per type uitvaartverzekering. Bij sommige verzekeringen is dit opgenomen in de standaarddekking. Terwijl men het bij andere als een optionele extra service kan toevoegen. - Polisvoorwaarden
Lees de polisvoorwaarden van je uitvaartverzekering zorgvuldig door. Hierin vermeldt de verzekeraar welke specifieke kosten wel of niet zijn gedekt, inclusief het balsemen van een lichaam als een specifieke dienst. - Aanvullende verzekeringen
Sommige uitvaartverzekeraars bieden aanvullende verzekeringen aan waarmee je specifieke wensen kunt financieren, zoals het balsemen van het lichaam. Dit kan een optie zijn als het niet standaard is opgenomen in je huidige polis. - Eigen bijdrage
In sommige gevallen kan het zijn dat, zelfs als de uitvaartverzekering een deel van de kosten dekt, er nog steeds een eigen bijdrage vereist is van de nabestaanden.
Het is belangrijk om goed geïnformeerd te zijn over de dekking van je uitvaartverzekering. Maak van tevoren ook duidelijke afspraken met de uitvaartonderneming. Op die manier voorkom je onverwachte financiële verrassingen tijdens een toch al moeilijke periode.